گردگیرها و بوتهای لاستیکی گردوغبار (که بهعنوان درزهای انبساط هم شناخته میشوند) به نوعی از آببندها و سیلهای لاستیکی گفته می شود که با ساختار طراحی شده خود از ورود گردوغبار، رطوبت و هر عامل خارجی به داخل قطعات مکانیکی و تجهیزات ارتعاشی جلوگیری کرده و یک عنصر بسیار مهم در صنعت خودرو به ویژه سیستم فرمان خودروها به حساب میآیند. این قطعات بیشتر برای محافظت، آببندی و افزایش عمر خدماتی قطعات مختلف خودرو مانند پیچ سربها، اسپیندل، شفتها، راهنماها، پیستونها، سیلندرها و موارد دیگر از گرد و غبار و سایر ذرات خارجی استفاده میشوند.
گردگیرها از طریق قالبگیریهای تزریقی، فشاری و یا انتقالی تولید میشوند و عمدتاً به شکل لولههای استوانهای یا مخروطهایی با چین و پیچشهای حلقوی شکل هستند.
گردگیرهای لاستیکی برای طیف گستردهای از برنامهها، محیطها و هر نوع صنعتی که در آن یک سیلندر هیدرولیکی یا پنوماتیکی در محیطی غبارآلود کار میکند، از جمله: صنایع پتروشیمی، صنایع داروئی، صنایع دریایی، ماشینآلات کشاورزی، باغداری و زراعی، جرثقیلها و صفحات بالابر، ماشینآلات حفاری، صنایع ریلی، صنایع خودرو، سیستم های گرمایش عمومی و…کاربرد دارند.
در بعضی از موارد برای آببندی محیطها، حمل مایعات، مواد آبکی و گازها، اتصال مکانیکی و تماس الکتریکی هم به کار میروند.
باعث افزایش عمر کاری و کاهش استهلاک مکانیسمهای انتقال نیرو، جکها و سایر سیستمهای مکانیکی که نیاز به آببند یا سیل ثابت دارند، میشود.
گردگیرهای لاستیکی قطعاتی بادوام و انعطافپذیر به شکل لولههای استوانهای یا مخروطی شکل با پیچشهای حلقوی هستند که به دلیل این پیچشهای حلقوی به راحتی قابل فشردهسازی و کشش میباشند. گردگیرهای لاستیکی از طراحی پیچیدهای برخوردار بوده و در انواع مختلفی از اشکال، اندازه، ساخت و پارچه یا لاستیک روکش شده با الاستومر در دسترس هستند تا متناسب با نیازهای کاربردی خاص باشند. این گردگیرها معمولاً به عنوان روکش قسمتهایی که به حفاظت در برابر گردوغبار احتیاج دارند، استفاده میشوند و از انواع انعطاف پذیر بوده و از خواص کوسنینگ خوبی برخوردارند.
سه متریال زیر بیشترین کاربرد را در گردگیرهای لاستیکی دارند:
در مصارفی که گردگیر باید در دمای بالا کار کند و در برابر حرارت مقاومت کند و کشش و خاصیت ارتجاعی خوبی را از خود نشان دهد، از جنس قطعه سیلیکونی، در مواردی که گردگیر باید در اثر کشیدگی یا کارکرد در روغن، گازوئیل و بنزین حالت خود را حفظ کند، از جنس لاستیک وایتون و درمواردی هم که فقط مانع شدن از عبور گردوغبار مهم بوده و قیمت عامل اصلی انتخاب جنس گردگیر است، از لاستیک نیتریل به همراه یک فیلر (کربن بلک یا دوده) استفاده میشود.
این قطعات برحسب تعداد حلقههایی که دارد به تک حلقه و یا چندحلقه و از لحاظ طراحی به انواع مخروطی، عمودی یا راست طبقه بندی می شوند.